Het verhaal van Vlaardingen in 500 meter
Op het Stadsarchief in Vlaardingen wordt beet! hartelijk ontvangen door Hans Mathijssen. Inmiddels is Hans met pensioen, maar nog steeds verzet hij bergen werk als vrijwilliger. Toen zijn pensioen naderde, deed hij een belofte aan de huidige stadarchivaris: "ik ga jou helpen met alles uitzoeken waar je zelf nu niet aan toekomt." Een belofte aan een functiegenoot: Hans is zelf stadsarchivaris geweest tussen 1988 en 1996. Het eerste resultaat daarvan ligt al klaar op de koffietafel: een vuistdik boekwerk met als titel: “Inventaris van de archieven van het gemeentebestuur en de ambtelijke organisatie (secretarie) van Vlaardingen, 1963 – 1992.” Het nodigt uit tot veel vragen. Wat? Hoe? En vooral: waarom?
Een gesprek met Hans Mathijssen. Een archivaris van beroep, ook tijdens z’n pensioen
Hans, er ligt hier een geweldig pak papier voor onze neus. Je hebt gewerkt aan een inventaris van de archieven van het gemeentebestuur en de ambtelijke organisatie van Vlaardingen. Waarom kijken we hier nu naar?
"Ja, het is inderdaad een behoorlijke stapel papier geworden, haha! Nou, het begon allemaal toen ik vlak voor mijn pensioen een belofte deed aan de huidige stadsarchivaris, Harm-Jan. Ik zag dat er nog zoveel werk te doen was, zoveel stukken die eigenlijk nooit echt goed waren geordend. Archieven zijn de ruggengraat van elke gemeente. En alleen al het gevoel dat we daar in Vlaardingen nog zoveel stappen in moesten maken, gaf me de motivatie om aan de slag te gaan."
Dus als ik het goed begrijp, is dit dikke pak papier een inhoudsopgave waar je kan zien waar je allerlei oude documenten van het Vlaardingse bestuur, terug kan vinden. Hoe organiseer je zoiets? Ik kan me nauwelijks voorstellen hoe je al die documenten bij elkaar hebt gekregen, laat staan hoe je ze hebt geordend!
"Ja, het was inderdaad een uitdaging. We zijn er ook 6 jaar mee bezig geweest! Kijk, het probleem is dat door de jaren heen veel documenten verspreid zijn geraakt. Iedere afdeling had zijn eigen manier van archiveren. Soms verdween er zelfs iets in een lade om nooit meer teruggevonden te worden. Toen we begonnen, lag veel door elkaar. Dus, wat doe je dan? Landelijk is een systeem bedacht waarin je archieven onderverdeelt in algemene stukken en specifieke onderwerpen. Zo krijg je eindelijk wat structuur in de chaos. We hebben bijvoorbeeld stukken over de ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en zelfs cultuur en sport. Dat moest allemaal benoemd en geordend worden."
Ik hoor je zeggen: “Dat moest,” maar van wie moet dit? Zouden er veel mensen zijn die interesse hebben in een stukje archief uit het jaar, ik zeg maar wat, 1987?
"Grappig dat je 1987 noemt. Dat is het geboortejaar van mijn oudste. Maar nee, dit archiveren en netjes op orde krijgen is ontzettend belangrijk. Door dit werk kan het huidige gemeentebestuur verantwoording afleggen over wat er in het verleden is gebeurd. Als er bijvoorbeeld vragen zijn over hoe een bepaalde wijk is ontwikkeld, kunnen we nu terugkijken en precies zien hoe de besluitvorming is verlopen. Zonder een goed geordend archief zou dat onmogelijk zijn. Het is een basis voor onderzoek, maar ook voor het afleggen van verantwoordelijkheid door het bestuur."
Monnikenwerk. Een ander woord kan ik er halverwege het gesprek niet voor bedenken. En het woord indrukwekkend komt bij me op. Ik blader wat beduusd door het grote pak en kijk bewonderend naar de door Hans aangebrachte ordening. Als de inhoudsopgave al een gat in de vloer zou maken, mocht ik de bundel onverhoopt laten vallen – hoe groot is dat archief dan wel niet. Hans belooft dat we zo even een kijkje gaan nemen in het archief. In totaal gaat het over 6,5 duizend dossiers, verspreid over zo’n 500 strekkende meter. Elke meter bevat ongeveer acht dozen en in elke doos zitten meerdere dossiers. De waaromvraag is blijkbaar van m’n gezicht af te lezen; Hans beantwoordt deze vraag namelijk.
"Voor mij is het belangrijk dat de geschiedenis van de stad bewaard blijft, dat niets verloren gaat. Elk document vertelt een stukje van het verhaal van Vlaardingen. Het is van onschatbare waarde. Zonder een goed geordend archief zou het stadsbestuur niet kunnen verantwoorden waarom bepaalde beslissingen in het verleden zijn genomen. Bovendien zijn deze archieven een bron van kennis voor toekomstige generaties. Onderzoekers, historici, maar ook gewone inwoners van Vlaardingen kunnen er informatie uit halen over hoe de stad zich heeft ontwikkeld. Het is een manier om de identiteit van de stad te behouden en te begrijpen.
Het is ook bijna de laatste inventaris van papieren archieven. Dat baart mij wel zorgen en andere oude archivarissen ook. Want is alle digitaal opgeslagen informatie nog wel toegankelijk over 20 jaar? Want alles wat op oude beweegbare floppy’s stond, kan je al niet meer inzien. Dat is ingehaald door de tijd. Hoe lang gaan we nog met papiergeld betalen?"
Dat zijn goede vragen die Hans stelt. Als je per ongeluk op de verkeerde knop klikt op je computer of telefoon, kan het zijn dat een document nooit meer terug te vinden is. En ik gebruik al jaren geen papiergeld meer. Nuttig monnikenwerk dus.
Zes jaar nuttig werk. Wat ga je nu de komende 6 jaar doen?
"Nou ik hoop er iets minder tijd aan te besteden dan aan dit werk, maar ik ga nog een ander archief inventariseren. Van de stichting Geuzenverzet 1940 – 1945. Dat heet tegenwoordig Stichting Geuzenpenning. Dat wil ik ook geordend hebben, maar zullen we nu naar het archief gaan? Ik laat het graag even zien en dan vertel ik gelijk ook wat meer over dat archief van de Geuzenpenning."
Ik volg Hans het archief in en overdonderd door de niet te bevatten hoeveelheid dozen en dossiers, sta ik kort daarop weer buiten. Ik weet één ding zeker: met die inventaris voor Stichting Geuzenpenning gaat het door de aandacht van Hans echt helemaal goedkomen.